دین و جهانی شدن

در تعریف جهانی شدن اتفاق نظری میان متفکران وجود ندارد. برخی آن را وابستگی دولت های ملی به یکدیگر ، برخی تعمیق کنش با فاصله‌ کردند و برخی نیز این مفهوم به هم فشرده شده جهان هم به تراکم آگاهی نسبت به جهان به عنوان یک کل دلالت دارد و و گاه آن را فرایندی دانستند که منجر به منطقه زدایی می گردد .وجه مشترک همه نظریه ها کاهش یا حذف اصل مکان و زمان در اینجا جهانی شدن را تشکیل و بسته جهانی جدید و اضافه شدن آن به جهان زندگی تعریف می شود. منظور از جهان زندگی مجموعه‌ای از عناصر است که شامل کنشگران ای که با یکدیگر در ارتباط هستند .به علاوه هر شی دیگری که کنشگران با آن رابطه برقرار می کنند و به آن معنایی نسبت می دهند. 

برقراری مناسبات با محیط  مجموعه‌ای از تاویل و تعبیر استوار است که کنشگر از گذر آن ها واقعیت را ادراک می کند و به آن معنایی می دهد و به تبع آن عمل می کند

 

جهانی شدن با دگرگون سازی شرایط و تخریب منابع سنتی هویت فرایندهویت سازی را در جهان کنونی با مشکل روبرو شده است و صاحبان هویت‌های مختلف را به چالش کشانده است در این  عصر،دیگر جامعه و سرزمینی  خاص تعیین  کننده نهایی هویت افراد نیست وفرددر یک فضای آکنده از اطلاعات قرار دارد و به طور مداوم با هویت های کاذب و بی اصالت روبرو است. 

به نظر می رسد که دین داری و هویت دینی امری پذیرفته شده از سویی دانشمندان و متفکران میباشد. این دیدگاه ریشه در تفکرات و نظریه های جامعه شناسان مختلف از جمله دورکیم ،وبر،هانتینگتون و... داشته است .دین مهمترین منبع برای  هویت و معنا بخشی است  چرا که به پرسش‌های بنیادین پاسخ می‌دهد و به زندگی جهت  و وحدت  اعتقادی ایجاد می‌کند ساموئل هانتینگتون معتقد است دین برای کسانی که با پرسش هایی از این دست روبرو هستند که من کیستم ؟به کجا تعلق دارم ؟پاسخ های قانع کننده ای دارد .همچنین آنتونی گیدنز در بحث هویت می گوید :"انسان ها با توجه به شرایط و اطلاعات به طور مداوم هویت خود را بازتولید می‌کند و این بازتولید بدون قدرت و توانایی دقیق انجام نشدنی است.

 با توجه به اینکه موضوع مذهب و الگوی آن در ارتباط با هر دینی متفاوت است چرا که هویت مذهبی به ماهیت تاریخ ادیان ،تاریخ جنبش های مذهبی، نوع عقاید دینی  و ... بستگی دارد. 

با توجه به مطالب فوق می توان هویت دینی را به چهاردست تقسیم کرد .

۱_هویت دینی روش مدار: که در آن هدف و هم روش باید از دین گرفته شود

۲- هویت دینی هدفدار :که در این تقسیم بندی اهداف کلی از دین باشد اما انتخاب روش درست بر عهده فرد است 

۳- هویت دینی اخلاق مدار: که در این تقسیم بندی اهداف و روش از دین نیست و فرد بر اساس اقتضائات برون دینی تصمیم گیری می کند 

۴-هویت دینی عرف مدار در این تقسیم بندی بیش از آنکه افراد خود در انتخاب دینداری موثر باشند فرایند جامعه پذیری دین را به آنان منتقل و در آنها درونی می شود. 

بهرحال جهانی شدن را خواه پروسه طبیعی و فرآیند تاریخی فرض کرده و یا آن را پروژه هدایت شده و ترفندی هدفمند قلمداد کنیم آثار و پیامدهای متعددی بر زندگی فردی و اجتماعی انسان ها برجا می گذارد. به عبارت دیگر جهانی شدن علاوه بر آنکه فرصتهایی را برای افراد ایجاد می کند به همان نسبت چالش‌هایی را فراروی آنان قرار می‌دهد .از جمله این چالش‌ها می‌توان در ایجاد بحران هویت برای افراد و جوامع جستجو کرد اما فرصت های ایجاد شده آن نیز موجب  گستردگی ارتباطات و افزایش تعاملات فکری و دیداری مومنان ادیان با یکدیگر و باعث افزایش سطح آگاهی از ادیان گوناگون می گردد. جهانی  شدن با زیر سوال بردن فرا روایتها ها، برای احیای دین و تقویت نقش اجتماعی آن یک فرصت بوده است.

 

رابرتسون می گوید:"در دنیایی که به طور فزاینده جهانی می‌شود و از خصوصیات آن نزول تاریخی و استثنایی پیوندهای تمدنی ملی و مانند اینها با آگاهی گسترده نسبت به این امر است، در عین حال جهشی در خود آگاهی تمدنی ملی و قومی دیده می‌شود" 

منابع 

گیدنز، آنتونی، جامعه و هویت شخصی در عصر جدید، ترجمه ناصر موفقیان، تهران، نشر نی، ۱۳۷۸ اقبال آشتیانی، عباس ،تاریخ نو، تهران، نشر علم، ۱۳۸۴

 کلاهی ،محمدرضا ،فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هفتم، شماره ۲۴ ،۱۳۹۰